Het oog, de hand en de hersenen kunnen interessante afbeeldingen creëren. Hoewel onze individualiteit de ervaring beïnvloedt, zijn er een aantal algemene wetten voor de visuele waarneming. Deze wetten, Gestalt wetten, verklaren ons hoe ons brein gegevens organiseert. Deze zijn gemeenschappelijk voor iedereen.

Jaren geleden vroeg mij een verzekeringsagent, bij het afsluiten van een arbeidsongeschiktheidsverzekering, welk lichaamsdeel het belangrijkste voor me was. “Zeker de hand”, zei hij. “Nee,” zei ik, “het oog is voor mij véél belangrijker.” Ik denk er nog steeds hetzelfde over. De hand is altijd te vervangen, er zijn kunstenaars die met voeten schilderen.  De hand helpt me bij het maken, het oog (samen met de hersenen) helpt me bij het observeren, na te denken en creëren.

 

Wat is de visuele waarneming?

 

Visuele waarneming is de capaciteit om de informatie van het licht, dat het oog ontvangt, te interpreteren. In deze visuele waarneming werken het oog en de hersenen samen. De hersenen veranderen de licht informatie in een recreatie van de werkelijkheid.

De werkelijkheid is niet precies hoe we ze waarnemen. De hersenen reconstrueren het beeld. Het beeld wordt ook beïnvloed door onze ervaringen, persoonlijkheid en interesses.

Wil je hierover meer weten: https://www.angelesearth.com/kunst/hoe-kijkt-kunstenaar-geheim-oog-kunstenaar/.

Er bestaan gemeenschappelijke mechanismen die we allemaal gebruiken om iets te visualiseren. Deze mechanismen te kennen, helpt ons ook om interessante beelden te creëren. De reclame gebruikt ze vaak en heel effectief.

 

Zijn er wetten die verklaren hoe we de waarneming ordenen? 

 

Een groep van psychologen, Gestalt theoretici, bestudeerde de ordening in de waarneming en maakten een reeks wetten, de Gestaltwetten.

De grondslag van deze principes is dat de vormen worden gezien als een geheel. Deze waarneming is belangrijker dan de som van alle delen. Dat wil zeggen, het oog ziet eerst het geheel en daarna de delen, onze visie heeft de neiging om wat we zien te structureren in vormen en daarvan een geheel te maken.

Kijk eens naar deze collage, in eerste instantie zie je een vogel. Als je goed kijkt, zie je de details,  de benen kabels zijn, de veren potloodslijpsel…

 

 

Deze wetten beschrijven onze neiging om de relaties tussen de verschillende elementen waar te nemen en leggen uit hoe de orde en betekenis van het beeld wordt beïnvloedt.

Er zijn vier belangrijke principes:

-Globale herkenning van de objecten (noodgeval)

-De bouw van nieuwe vormen vanuit de bestaande (verzakelijking)

-Dubbele waarneming tussen voorgrond en achtergrond (multistabiliteit)

-Prioriteit voor de erkenning van vormen en contouren boven kleur, textuur, stijl, enz. (onveranderlijkheid)

Het menselijk brein probeert visuele informatie te organiseren om dit meer stabiel, evenwichtig, eenvoudig, regelmatig en gestructureerd te maken.

 

Wetten van de waarneming, Gestalt wetten.

 

1. De wet van voor- en achtergrond

Wanneer we een beeld waarnemen hebben we altijd de neiging om het te scheiden in een figuur en een achtergrond. We kunnen nooit alle twee in één keer zien.

De figuur en de achtergrond kunnen van rol wisselen, waardoor je in één beeld twee verschillende dingen kunt zien.

 

 

2. De wet van overeenkomst

De wet van overeenkomst zegt dat we de neiging hebben om dingen te groeperen  met gemeenschappelijke visuele kenmerken, zoals kleur, vorm, grootte, of textuur.

Overeenkomst betekent gelijkenis. Als wij iets herhalen, voegen we ritme toe. Dit ritme creëert meestal goede beelden, omdat de gelijkenis en de herhaling door de hersenen als harmonisch worden beschouwd.

 

 

 

3. De wet van nabijheid

Dit houdt in dat dingen die dicht bij elkaar staan, als eenheid worden gezien, wij waarnemen de verschillende elementen als een object. Hoe dichterbij de elementen hoe meer we de neiging hebben om ze als één te zien, als één geheel te ervaren. Dit gebeurt ook als de vormen, kleuren en objecten radicaal anders zijn.

 

 

4. De wet van de sluiting

We hebben de neiging om een beeld af te maken, af te ronden.  Als een figuur onvolledig of onderbroken wordt gepresenteerd, zien we het als compleet, ons brein rondt deze afbeelding af. Het brein heeft de neiging om “deze gaten” in te vullen. Voor de hersenen zijn de gesloten en afgemaakte vormen visueel stabieler.

 

 

5. De wet van continuïteit

Dit principe is in nauw verwant aan de wet van de sluiting. De elementen die georiënteerd staan in dezelfde richting, neigen te groeperen. Deze neiging kan helpen het zicht van de kijker te leiden tot het punt dat belangrijk is in het beeld.

 

 

6. Wet van symmetrie

Symmetrische beelden worden beschouwd als hetzelfde, gevormd door twee precies dezelfde helften, ook als  ze dit niet zijn. Het menselijk brein probeert visuele informatie te organiseren om het meer stabiel, evenwichtig en gestructureerd te maken. Bijvoorbeeld, de helft van ons gezicht is niet precies hetzelfde als de andere helft, maar we zien het als twee symmetrische, gelijke delen.

 

 

7. De wet van contrast

Een element onderscheidt zich van de rest door zijn overeenkomsten of differentiatie. Het element contrasteert in de vorm, grootte, kleur of andere eigenschappen, met andere objecten.

 

 

8. Wet van eenvoud

“Less is more”, de eenvoudigste elementen hebben de voorkeur in het proces van de waarneming. De hersenen begrijpen ze en onthouden ze beter. Deze beelden worden snel waargenomen door het menselijk oog en vangen onze aandacht sterker.

 

Er zijn geen magische formules waarmee we perfecte beelden kunnen maken. Weten hoe de visuele waarneming werkt kan ons helpen om perceptie wetten te gebruiken en ermee te spelen bij de creatie. Weten hoe het oog en de hersenen werken helpt ons om te begrijpen waarom een beeld wordt beschouwd als esthetisch en evenwichtig. Het is duidelijk dat in een kunstwerk meer zit dan alleen doek en verf, vind je niet?

 

 

Tekst: Ángeles Nieto

Bronnen

– www.elefectoflynn.com/la-percepcion-visual-como-recurso-creativo/

– www.fotonostra.com/fotografia/percepcion.htm

– “Percepción visual” Jordi Alberich, David Gómez Fontanills, Alba Ferrer Franquesa. Universitat Oberta de Catalunya

www.exabyteinformatica.com/uoc/Disseny_grafic/Diseno_grafico/Diseno_grafico_(Modulo_1).pdf

– www.illustrandoenla escueladearte.blogspot.nl